Ενώ οι παραθεριστές μπορεί να απολαμβάνουν την καλοκαιρινή ζεστασιά της Μεσογείου Θάλασσας, ωστόσο οι επιστήμονες προειδοποιούν για τρομερές συνέπειες για τη θαλάσσια ζωή, καθώς σε αυτή την γεωγραφική περιοχή διεξάγονται μια σειρά από έντονους καύσωνες.
Από τη Βαρκελώνη έως το Τελ Αβίβ, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι γίνονται μάρτυρες εξαιρετικών αυξήσεων της θερμοκρασίας που κυμαίνονται από 3 βαθμούς Κελσίου (5,4 Φαρενάιτ) έως 5 βαθμούς Κελσίου (9 Φαρενάιτ) πάνω από το κανονικό για αυτήν την εποχή του χρόνου. Οι θερμοκρασίες του νερού έχουν ξεπεράσει τους 30 C (86 F) μερικές ημέρες, και αυτό γίνεται σχεδόν σε τακτική βάση κατά τους θερινούς μήνες.
Η ακραία ζέστη στην Ευρώπη, όπως και σε άλλες χώρες γύρω από τη Μεσόγειο έχει γίνει καθεστώς αυτό το καλοκαίρι, όμως η άνοδος της θερμοκρασίας της θάλασσας είναι σε μεγάλο βαθμό ένα γεγονός που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί, κάτι που προφανώς θα έχει άμεσο αρνητικό αντίκτυπο στα θαλάσσια όντα, και αυτό με τη σειρά του θα περάσει στους ανθρώπους, με ότι μπορεί να συνεπάγεται κάτι τέτοιο.
Τα θαλάσσια κύματα καύσωνα προκαλούνται συνήθως από τα ωκεάνια ρεύματα που δημιουργούν αρκετές περιοχές με ζεστό νερό, τα οποία με τη σειρά τους μετακινούνται, και φτάνουν να καταλήγουν σε πολύ μακρινές εκτάσεις, όπως για παράδειγμα στην Μεσόγειο Θάλασσα. Τα καιρικά συστήματα και η θερμότητα στην ατμόσφαιρα μπορούν επίσης να αυξάνουν τη θερμοκρασία του νερού. Όπως συμβαίνει και στην ξηρά, έτσι και εδώ οι θαλάσσιοι καύσωνες στο νερό είναι μεγαλύτεροι, συχνότεροι και πιο έντονοι λόγω της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από τον άνθρωπο.
Η κατάσταση είναι «πολύ ανησυχητική», λέει ο Joaquim Garrabou, ερευνητής στο Ινστιτούτο Θαλάσσιων Επιστημών στη Βαρκελώνη. «Δυστυχώς εμείς οι άνθρωποι ωθούμε την κατάσταση στα άκρα. Οπότε πρέπει να αναλάβουμε δράση για τα κλιματικά ζητήματα το συντομότερο δυνατό».
Ο Joaquim Garrabou είναι μέλος μιας επιστημονικής ομάδας που δημοσίευσε πρόσφατα την έκθεση για τα κύματα καύσωνα στη Μεσόγειο Θάλασσα μεταξύ 2015 και 2019. Η έκθεση αναφέρει ότι αυτά τα φαινόμενα έχουν οδηγήσει σε «μαζική θνησιμότητα» των θαλάσσιων ειδών.
Περίπου 50 είδη, συμπεριλαμβανομένων των κοραλλιών, των σφουγγαριών και των φυκιών, επηρεάστηκαν κατά μήκος των ακτών της Μεσογείου, δηλαδή μιλάμε για μία έκταση χιλιάδων χιλιομέτρων στη Μεσόγειο Θάλασσα, σύμφωνα με τη μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Global Change Biology.
Η κατάσταση στη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου είναι ιδιαίτερα τραγική.
«Τα νερά ανοιχτά του Ισραήλ, της Κύπρου, του Λιβάνου και της Συρίας είναι “σίγουρα το πιο hot spot στη Μεσόγειο», δήλωσε ο Gil Rilov, θαλάσσιος βιολόγος στο ινστιτούτο Ωκεανογραφικών και Λιμνολογικών Ερευνών του Ισραήλ και ένας από τους συν-συγγραφείς της παρούσας μελέτης. Οι μέσες θερμοκρασίες της θάλασσας το καλοκαίρι είναι πλέον σταθερά πάνω από 31 C (88 F).
Αυτές οι θάλασσες που θερμαίνονται οδηγούν πολλά αυτόχθονα είδη στο χείλος του γκρεμού, «επειδή κάθε καλοκαίρι ξεπερνιέται η επιτρεπόμενη βέλτιστη θερμοκρασία με αρνητικό πρόσημο να μην μπορούν να ζουν κανονικά σε φυσιολογικές συνθήκες».
Αυτό που εκτιμά ο Gil Rilov και οι συνάδελφοί του, όσον αφορά την απώλεια βιοποικιλότητας είναι αυτό που προβλέπεται να συμβεί δυτικότερα στη Μεσόγειο, δηλαδή προς την Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία κατά τα επόμενα χρόνια.
Ο Garrabou επισημαίνει ότι οι θάλασσες εξυπηρετούν τον πλανήτη απορροφώντας το 90% της περίσσειας θερμότητας της γης και το 30% του διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπεται στην ατμόσφαιρα από την παραγωγή άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αυτό το φαινόμενο απορρόφησης του άνθρακα προστατεύει τον πλανήτη από ακόμη πιο σκληρές κλιματικές επιπτώσεις.
Αυτό ήταν δυνατό μέχρι πρότινος, επειδή οι ωκεανοί και γενικότερα οι περισσότερες θάλασσες σε ολόκληρη την υδρόγειο ήταν σε υγιή κατάσταση, ανέφερε ο Garrabou. «Αλλά τώρα έχουμε οδηγήσει τους ωκεανούς σε μια πραγματικά ανθυγιεινή και δυσλειτουργική κατάσταση».
Συνεπώς εξυπακούεται πως οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στης γη θα πρέπει να μειωθούν δραστικά προκειμένου να περιοριστεί στο έπακρο η θέρμανση της θάλασσας, ενώ παράλληλα οι επιστήμονες αναζητούν συγκεκριμένες εγγυήσεις από όλες τις χώρες για την επιβολή μέτρων και κανονισμών, τουλάχιστον στο 30% των πιο ευαίσθητων θαλάσσιων περιοχών, ώστε να υπάρξει προστασία από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα η μείωση της αλιείας, κάτι που θα δώσει την ευκαιρία στα θαλάσσια είδη να ανακάμψουν και να ευδοκιμήσουν.
Το τραγελαφικό στοιχείο της υπόθεσης είναι πως μόλις το 8% της περιοχής της Μεσογείου προστατεύεται σήμερα, κάτι που δείχνει την αναλγησία των κρατών να λάβουν μέτρα και να προστατεύσουν τα μέρη στα οποία ζουν και βιοπορίζονται.
Οι Γκαραμπού και Ρίλοφ δήλωσαν ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αγνοούν σε μεγάλο βαθμό τη θέρμανση της Μεσογείου και τον αντίκτυπό της.
«Είναι δουλειά μας ως επιστήμονες να αναδείξουμε αυτό το ζήτημα, ώστε να υπάρξει μαζική ευαισθητοποίηση σε τούτο το θέμα», είπε ο Ρίλοφ.
Τα κύματα καύσωνα συμβαίνουν όταν υπάρχει ένα ιδιαίτερα ζεστός καιρός που συνεχίζεται για έναν καθορισμένο αριθμό ημερών, χωρίς βροχή ή και με λίγο άνεμο. Τα κύματα καύσωνα της ξηράς βοηθούν στην πρόκληση θαλασσινού καύσωνα, ενώ και τα δύο τείνουν να αλληλοτροφοδοτούνται σε έναν φαύλο κύκλο θερμότητας.
Τα κύματα καύσωνα της ξηράς έχουν γίνει πλέον συνηθισμένα σε πολλές χώρες γύρω από τη Μεσόγειο, με δραματικές παρενέργειες όπως πυρκαγιές, ξηρασίες, απώλειες καλλιεργειών και εξαντλητικά υψηλές θερμοκρασίες.
Ωστόσο, οι θαλάσσιοι καύσωνες θα μπορούσαν επίσης να έχουν σοβαρές συνέπειες για τις χώρες που συνορεύουν με τη Μεσόγειο, όπως και για τους περισσότερους από τους 500 εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν εκεί, αν δεν αντιμετωπιστεί σύντομα αυτό το πρόβλημα, λένε οι επιστήμονες. Τα ιχθυαποθέματα θα εξαντληθούν και ο τουρισμός θα επηρεαστεί αρνητικά, καθώς οι καταστροφικές καταιγίδες θα μπορούσαν να γίνουν πιο συχνές στην ξηρά.
Παρά το γεγονός ότι αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 1% της παγκόσμιας επιφάνειας των ωκεανών, η Μεσόγειος είναι μια από τις κύριες δεξαμενές θαλάσσιας βιοποικιλότητας, που περιέχει μεταξύ 4% και 18% των γνωστών θαλάσσιων ειδών στον κόσμο.
Μερικά από τα είδη που πλήττονται περισσότερο είναι εκείνα που πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή για τη διατήρηση της λειτουργίας και της ποικιλομορφίας των οικοτόπων της θάλασσας. Ορισμένα είδη, όπως τα υποθαλάσσια λιβάδια και τα θαλάσσια χόρτα Posidonia oceanica, μπορούν να απορροφήσουν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και να προστατεύσουν τη θαλάσσια ζωή, ενώ οι κοραλλιογενείς ύφαλοι, που φιλοξενούν επίσης άγρια ζωή, επιβάλλεται να προστατευτούν άμεσα για να μη σπάσει ο κρίκος της θαλάσσιας αλυσίδας.
Ο Garrabou λέει ότι οι επιπτώσεις της θνησιμότητας στα είδη παρατηρήθηκαν μεταξύ της επιφάνειας και βάθους 45 μέτρων (περίπου 150 πόδια), όπου τα καταγεγραμμένα θαλάσσια κύματα καύσωνα ήταν εξαιρετικά υψηλά από το φυσιολογικό. Τα κύματα καύσωνα έπληξαν περισσότερο από το 90% της επιφάνειας της Μεσογείου.
Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες επιστημονικές μελέτες, η θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας στη Μεσόγειο αυξανόταν σταθερά κατά 0,4 C (0,72 F) κάθε δεκαετία μεταξύ 1982 και 2018. Ωστόσο από την περασμένη δεκαετία και έπειτα σε ετήσια βάση, παρατηρήθηκε ότι η θερμοκρασία της θάλασσας αυξάνεται κατά περίπου 0,05 C (0,09 F) , χωρίς κανένα σημάδι υποχώρησης.
Ακόμη και μερικά δέκατα βαθμούς Κελσίου παραπάνω από το φυσιολογικό μπορεί να έχουν καταστροφικές επιπτώσεις για την υγεία των ωκεανών, λένε οι ειδικοί.
Οι πληγείσες περιοχές έχουν επίσης αυξηθεί από τη δεκαετία του 1980, και τώρα καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της Μεσογείου, αναφέρει η παρούσα έκθεση.
«Το ερώτημα δεν αφορά την επιβίωση της φύσης, γιατί η βιοποικιλότητα θα βρει τρόπο να επιβιώσει στον πλανήτη», είπε ο Γκαραμπού. «Το καυτό ζήτημα που πρέπει να μας προβληματίζει όλους είναι πως αν συνεχίσουμε προς αυτή την λάθος κατεύθυνση ως ανθρωπότητα, τότε ίσως οι άνθρωποι, να μην έχουν που να ζήσουν, γιατί πλέον ο πλανήτης Γη θα καταστεί αφιλόξενος».
